114: Aentwaereps in 't Oards Paradais

Johannes Goropius Becanus

(1519-1572)

Der is nen taid gewést da t de gelieërde n et noeëdeg vaungde n oem une noam wa mieër Latains te loate kleengke. “Johannes Goropius Becanus” is aigelek Jan Gerartsen ( da’s zene n échte noam) dieë n in Gorp in d’Olandse gemieënte “Hilvarenbeek” [ilvoarembeik] gebaure n is. “Johannes” is ’t zélefste n as Jan. Goropius betieëkent dan “van Gorp” én Becanus mut “van Beek” vuirstéle. “Hilvaren-“ éme ze worschainlek mor loate vale n oem et ni te moojlek én te laengk te moake.
“Johannes Goropius Becanus” [jowanes goraupijus békoanus[ is gebaure n oep den 23ste jeunee van ’t joar 1519 in ” Gorp” [gorep], e klai pletske n eeverans in de beurt van” Hilvarenbeek” [ilvoarembeik]. Doar geeng em as joonge gast ver ’t ieëst no ’t schaul. Dernoa geeng em studeire n in” ’s Hertogenbosch” [sértaugembos]. Nog loater --- in ’t joar 1538 trok em no d’univérsitait van Luive, én doar weer em in ieë joar taid gepromovèèrd tot liséns-joat ( da d ieëte toongs in ’t Latain: licentiatus artium). In ’t joar 1539 trok em nor ’t Draitoaleg Koleizje (in’t Latain “Collegium Trilingue”) van Luive, woar em Latain, Griks en Ébrieëws geeng studeire. E poar joar noadeeng was em al benoemd as proféser in de filosofee. In 1545 geeng em wiskeungde, nateurkeungde n én médisaine studeire ba nen beroemde proféser (Reynier Gemma Frisius) én e poar joar loater weer ém doktaur in de médisaine.
En tadsje is em oek nen ieëlen beroemden doktaur gewést want Kuinegin Eléonora van Fraengkrek én Marija van Ongaraije ( da woare zusters van Koarel de Vde dee in Brusel gewoeënd éme) ade em gevroagd oem une laifarts te were. Da lèèvetsje on ’t Kuineengklek Of ei t em gin weengdaire gelei want a profeteirde n er van oem ieël wa d oep rais te kune goan no Spanje, Fraengkrek, Detsland én Itoaleje.
Mor aigelek was em vaulemieër gintreseird in ales was mé toalkeungde te moake n ad. A j ei s zélefs gerefuseird oem oek nog laifarts van Kuineeng Filips den IIde te were. A vaungd da’t genoeg gewést was én a trok nor Aentwaerepe n in 1554 oem er den ofis-jeilen ” Doktaur van ’t Stad” te were. Da gaf em de kaens oem zenaige varder beizeg t’ aawe mé s zen obi : de toalkeungde.
Mor noa en tadsje mut em et eer oek bui gewere zén want a trok in 1569 no Loik. Meschin ad t da wél eet te moake mé t fait da d ai ni s zoe nen ortodokse katoleek was én ver dee meingse was ’t in dieën taid ni f vaileg in Aentwaerepe.

In ’t joar 1569 ad em ba zene vreengd Plantin( dieë duir em gespaungserd weer) ze lèèveswaerek loate druke: Origines Antwerpianae” (in dieën taid schreive n ale gelieërde bole n un boeke n in ’t Latain, zoe w as ze da naa w in ’t Eingels doong !). Dieën boek zee t er en ieël gelieërd geval oit. Ver dieën taid was et da d oek. Mor vandoag weite de toalkeundege n al ieël wa mieër auver un vak én ze veengde da t er oep dee 1000 bladzaide mieër kwatsj sto dan wa d ‘aenders. Z’éme ni j ieëlemoal ongelaik, mor ze vergeite da” Becanus “wél den ieëste was dieë n oep ’t gedacht gekaume n is da d ieël wa toale mé mekoar verbaend aawe n én worschainlek eeverans van mekoar mute n afstame. Wél ad em et verkieërd vuir as em docht da ‘t Aentwaereps aawer was dan ’t Greeks én ’t Ebrieëws (Spaiteg ver de Sinjaure n ei !).

A docht zélefs da

't Aentwaereps de toal was dee j Oadam én Eiva in ’t

Oards Paradais gesprauke n ade !

Vandoag kune wai der is goo mé lache, mor in dieën taid weer da d ieël serjuis genaume. Doarvuir must em nen ieëlenbool gefantaseirde étimologeeje n oitdeingke. Mor we mute toogeive : zainen boek weer gedrukt nog vuir da “ William Jones”(°1746+1794)” oep ‘t gedacht gekaume was da t d’Uiropeise toale afstamde van d’oeësterse toale, én da d “August Schleicher” in 1863 auver de groeëte Indo-Uiropeise toalefamile geschreive n ei. Gin ieën van dee twieë groeëte gelieërde n ei g et noeëdeg gevaungde n oem “ Johannes Goropius Becanus” mersee te zége oemda d ai j un aigelek oep wég ad golepe.
Wee wét wa flaawekul wert er naa geschreive dieë n oek ieël serjuis bedoold is én wer da s ze bine n e poar aungderd joar is goo mé s zule lache!

In 1572 weer Becanus duir ne zeikere n artog “Celi van Medina” no Moastricht geroope. Doar weer em zeek én is em oek gestereve n oep den 28ste jeunee van da s zélefde joar.

113: DEN DOIM VAN P.P.RUBENS

P.P.RUBENS

Eeder joar kaume n er deuzende toeriste no ’t Stad. De mieëste dervan wile n absoleut et Rubensois oep de Waper én de Katedroal bezeuke. Oem dan nog mor te zwaige van al dee schilderaije n én dékoroasewaereke n in d’Aentwaerepse kaereke. E klain dieël dervan wil d oek ze graf zeeng in de Seengt-Joakobskaerek. Nateurlek kune z’er ni néfe zeeng dat er oek e stanbéld van em sto d oep de Greungplets.
Doar wil ek et vandoag auver éme.

Oep ne vraidagoavend de 14de n ogustes van ’t joar 1840 woare n er groeëte fieëstelekeide gepland in ’t Stad.’t Toppeungt van dee fieëstelekeide was wél den Oemegaengk. De Rubenswoage, dieë den beroemde schilder zélef in 1638 inieëngestauke n ad, oem d’auverwineeng van de slag ba Kalau te veere, weer trug oepgekalfoaterd no ’t model da Rubens zélef getieëkend ad. Mor ’t oeëgtepeungt van den dag must d’inuldegeeng were van ’t stanbéld van Rubens oep ’t Seengt-Walburgisplain.’t Is den Aentwaerepsen béldaawer Willem Geefs [wilem geifs] dieë n et béld zau w ontwaerepe. Mor vuir da’t zoe vaer was, weer er oardeg wa getéterd auver woar da s ze da béld zauwe neirpoeëte. In Aentwaerepe n is’t oek zoeë da t er zoe goo w as gin ieë stanbéld moménteil stoa wer da s z’et ver den ieëste kieër gezét éme. Da’s oek zoe gebuird mé t da béld van Rubens da f vandoag oep de Greungplets sto.(Of et doar zal blaive stoan, da’s en aender poar maawe!). Aentwaerepe wert deroem oek wél de “Stad van de Waendelende Stanbélde genoemd”.
De 15de n ogustes was et dan zoe vaer.
Mor toongs da ze da béld geenge n inuldege, was et balange nog ni j af. Z’ade no ’t schaint gin seingte ni mieër oem den braungsgeeter te betoale én dieë wau nateurlek bauter ba de vis. (Oo zau de na zélef zén !) Der zau dan mor vuirloeëpeg (we weiten alemoal wa t da betieëkent in d’Administroase van ’t Stad!) e plesteren béld ginstaleird were da d en braungsachteg klereke must kraige. Op ’t Stadois dachte ze: neemand zal ‘t verschil zeeng.
Mé f vaul tralala weer da plesteren béld dan oitaindelek inguldegd oep den deengsdag 26 ogustes. Dernoa ei t dieë “verloeëpege” Rubens der nog moande gestoan. Mé ’t éfékt da t da plesteren béld stilekesoan in doige begon te vale. Rubens zene kop was inieëngezakt én in zen bile zoate groeëte goate . De veer klain keungstgodine n oep ’t vootstuk woare van une sus gevale.
D’Aentwaerepse pagaders ade da d al direkt in ’t snetsje én amezeirde n unaige mé t er nog mieër stuke n oit te prutse. Oem da teige te gon weer er en barak raungdgebaud én must er dag én nacht ne schildwacht ba gon stoan.
Teige de zaumer van 1841 was dan aindelek et braungze béld afgewaerekt. Oep de 14de mai weer et dan van Loik ( doar was de geeterai) nor Aentwaerepe gebrocht. Da béld waug mor éfkes 7000 kilau . Z’éme n et mé f vaul moojte oep ne platewoage ---dieë duir zés pèèrde getroke weer ---gekreige.
Dernoa begone ze trug te paloavere n auver de plets wer da s ze Rubens ade n oepgestéld. Da kon toch ni flak ba ’t Stieën zén wer da t dieën tiran van ne Ruis gewoeënd ad , én zoe dicht ba d’oorekotsjes van de Burechtgracht. Der was zélefs sproake van oem et béld oep de Mèèr te pletse. Mor oitaindelek beslaute z’in de Gemieënteroad oem et dan mor oep de Greungplets te zéte. En ieël joar laengk éme ze der auver zite lule.
Mor dan kwoame der aender probleime. Zoe w as ge worschainlek wél wét was de Greungplets vreuger e kaerekof. Wil t da toch ni luke zeiker, da d oep de plets wer da s ze Rubens wauwe neirzéte, der e graf was van ne zeikere Karel d’Espinosa, ne geweizen biskop van Aentwaerepe dieë zene kèès geloate n ad in 1742. Den dékstieën van da graf weer wéggenaume n én wa t er nog auverbleif van den biskop weer in en neef aute kist gelei j én baigezét in ieën van de kélders van de katedroal.(A ge dan bedeingt da nog ni s zoe laengk geleije toongs da z’en paerkeeng wauwe groave oep de Greungplets, z’al de skéléte doeëdgewoeën oep kamejons geloije n éme n oem z’eeverans on ’t Schéld te gon dumpe, én da t der klainjoong woare dee voetbal zoate te speile mé t d'auvergebleive scheidels !)

Drai joar ei t da gedeurd oem da béld oitaindelek oep de Greungplets te kraige. Oem der nog e schépeke bauvenoep te doong zakte n ieën van de weele van de woage weroep da s z’et béld verveurde, in ne put oemda t den ieëne n of den aendere grafkélder inzakte. Rubens sloog benoa teige de kest én ’t ei tot e stuk in de nacht gedeurd oem em trug oep zen poetsjes te zéte én oep zenen sokel te sluire.
De mieëste kriteek kwam er van Aentwaerpenére dee vaungde da s ze Rubens ni j in zenen bloeëte kop ade muige n afbeilde, want ale groeëte mane weere no ’t schaint altaid afgebeild mé nen ood oep une kop. Naa kune de doive récht oep zene kop kake.
Mor wa t Aentwaerepenére veral plezaent vaungde on da béld was zenen doim. Zenen doim ?: zul de zége. Wél joa, den béldaawer ei Rubens zoeë vuirgestéld da ’t pesees is of da Rubens konkureingse wil d oandoong on Sémini. Ge wét wél da béldsje bauve d’inkompoeërt van ’t Stieën van wee da t de Zjesweete n indertaid ze pitsje n afgekapt éme.
Ge mut mor is raungd da béld van Rubens waendele tot da ch g’ oep en bepoalde plets, vanoit nen bepoalde n oek zult zeeng da Rubens vergeite n ei s zen broek dicht te doong. Da noome d’Aentwaepenére: “Den Doim van Rubens”.
Ver ’t geval da ch ge nog zau twaifele n ém ek er eer e fotauke baigezét weroep da t da doidelek te zeeng is.

©peter bux

Zee de zenen "doim" ?

112: GANESJ

Veer doage laengk (oep den 21ste, den 22ste, den 23ste n én de 25ste séptémber) zule d’Indoes soame mé t de Waikwaerekeeng van ’t Stad et Fieëst van Ganésj veere. Da wer d e féstival mé f vaul muzeek, daens én laker deenges ver de verjoardag van Ganesj.
Ge wét meschin ni wee da Ganésj is. ’t Is ver d’Indoes de zuing van une god Sjeeva én de godin Parvati. Ganesj zee t er ieël simpateek oit: a j ei de kop van nen aulefaent én a j is et simbaul van

Vreide, Vuirspood, Waisad én Iiënad

Eeder joar oepterneeft verieërt d’Indoese Gemieënschap van Aentwaerepe Ganesj. D’Indoese Gemieënschap wer d ale joare gruter én gruter. Deis joar wile z’un fieëst zoe w organizeire da d al de Sinjaure er van kune meigeneete.

Eer voleg et programa:

‘t Begint de vraidag den 21ste séptémber in ’t Stadspaerek (oep den oek van de Rubenslai j én de Van Eycklai: oem 7 n eure soaves mé j en spés-joale séremonee. Dernoa komt er eet oem te snoope én te dreengke. Derbai nateurlek pasende muzeek.

Soaterdags , den 22ste séptémber (wér on’t Stadspaerek oem 7 n eure soaves) Ongevèèr ’t zélefde sénoarijau, mor dan mé j en daensoepveureeng.

Saungdags den 23ste séptémber ( oek on ’t Stadspaerek mor dan oem 2 eure smiddags én tot 8 eure soaves: en tentoeënstéleeng auver ’t Indoewisme, én ver de gintreseirde : en bezeuk on unen témpel in de Van Breestrot én nateurlek wér Indise snoepekes én snaks.

Smuingdags de 24 ste séptember ,zén er gin aktivitaite mor ge kunt nog altaid kaume zeeng nor et béld van Ganesj .

De lésten dag (deengsdag 25 séptémber oep dezélefde plets) oem alefveer smiddags vertrékt er nen aupe woage mé j et béld van Ganésj . Ze raije no 't Stieënplain én oem 4 eure zule z’et béld van Ganésj te woater loate on’t ponton van ’t Stieënplain ( flak ba de Flandrija). Da rituweil is en aud Indis gebroik da de vergaengkelekad van ’t lichoam simbolizeirt.

Eederieën is dan oitgenoeëdegd oem da prachteg rituweil te kaume baiwoeëne.
As ge nog mieër oitlég wilt dan kun d altaid télefoneire no den Deengst Waikwaerekeeng van ’t Stad (03 222 36 29 of 03 222 36 53) of en ie-meiltsje steure nor:
mailto:simone.verbaken@stad.antwerpen.be%20%20/of/nor ann.tielemans@stad.antwerpen.be

LEENGKS:

http://www.rijksmuseum.nl/aria/aria_assets/AK-MAK-251?lang=nl&context_space=&context_id

http://ganapati.club.fr/anglais/arapide.html

111:AN NELISSEN:De Strafe Medam van Aentwaerepe

D'ofis-jeil afisj in't A.N. of wa t er mut ver duirgon

An Nelissen is e poar weike geleije duir de Sinjaure verkauze gewere tot “De Strafe Medam van Aentwaerepe”.
Deroem zal z’oep den 11de séptember (nen deengsdag) raungd 3 j eure in de noamiddag geveerd were in’t "Internasjenoal Pérsseingtrum Vloandere " n oep de Groeëte Mart numerau 40 .
Dee Strafe Medam is en vraa mé nen aigen stail én en aige veeze, en vraa gelak er ni s zoe vaul in deis stad raungdloeëpe. Van taid tot taid stampt da "kutwaif van de Voaginamonolauge " wél is teige ’t zieër bieën..Ze go f ver niks of neemand oit de wég én deroem ém ek zoe’n bewaungdereeng ver uir.

Z’is altaid kaijard gewést en ze némt gin blad vuir uire maungd as z’uir gedacht wilt zége. Soemege zége da ze ni j aereg vrauwelek is (wa s ze der oek mé muige bedoole). Da s zén nateurlek d’aender vraawe dee deingke da t da t f vernomste is da télt in ’t lèève én de veingte , de matsjaus die ni kune verdroage da f vraawe n oek wa te vertéle n éme. Ann is er ieën oit de deuzend—wa s zég ek---- meengstes oit de teengdeuzend , dee j al dieën tralala ni van doong ei. Ver mai is z’oek en Strafe Medam oemda s ze zoe spontoan,lèèveslusteg, sjarmaent én sos-joalveulend is. Da was z’al as ze nog oep de Pést zat.

De leengk nor uire wébsait:



http://www.annelissen.com/


én nor e vreuger artikeltsje van mainen blog


http://aentwaereps.blogspot.com/2006/10/041-nelissen-aneilise.html

110: De Stoase van den Dam

De Stoase van den Dam weer van 1854 tot in 1905 de Stuyvenberg Stoase genoemd. Z’éme n al gaa dieë noam mute veraendere n oemda d oep nen baugschuit varder er al en gooderestoase was mé t dezélefde noam. In 1907 , véfteeng joar noa doatem, weer ze mé ruizevaizels ne meiter sésteg nor oemoeëggekrikt én 36 meiter varder neirgepoeët oemda s z’in de wég stoong ver no ’t schaint en aender reengspaur da must veroeëgd én verbrieëd were. De Stoase en eingd varder raije was goojekoeëper as z’af te breike n én en ieël neef te baawe. Doar éme vernoamelek twieë man ver gezeregd: nen Bruselér (Morglia) én nen Detse n Ameirekoan (Weiss).

Da ch gebaa van bakstieën én ardoin waug ongevèèr 3000 ton. Da kan téle n ei ! ’t Was 37 meiter laengk én 17 meiter brieëd.’t Deurde veer moande vuir da s ze zoevaer woare da ze ’t koste verpletse. Albèèr I—dieë toongs nog kroeënpreengs was --- is de waeref kaume bezeuke. Ver em was da nateurlek verneet, mor de gewoeënen bureger must er nen ieëlen Bélgise fraeng ( da was ni niks in dieën taid !) ver oepoeste.
Et gebaa da d in 1892 gebaud weer ---in wa s ze gewoeënlek noome “ neijaugautise stail” ---is naa seidert 1997 tot beschaeremd geklaseird monumeingt gepromoveird én deeng d as “Séngtrum ver Komunikoase n Informoase n én Partisipoase “ (moojleker kost et ni !). Da Séngtrum sto d in ver de Rénovoase n én d’Inrichteeng van ’t paerek “Spaur Naurd”.Amai!!! Komunikoase, Informoase, Partisipoase n én Rénovoase !!! (mut er gi zaend zén ?).
Et gebaa sto naa tuse den baerem van Spaurlain 12 én de Molepaip van de neef Naurd-Zoidverbeendeeng van den O.S.T (den Oeëge Snéladstrain) dee z’aungder ’t Stad duirgegroave n éme.

In ’t joar 2000 weere dan wér de loeëdse n én d’ateljeis verpletst nor de vermeengsstoase van Aentwaerepe-Naurd.
Naa, aungderd joar loater , zal er duir ’t MAS en aupeluchttentoeënstéleeng gaawe were raungd et geréstoreird én geklaseird momumeingt: d‘audste én nog d’ieënegste raizegersstoase van Aentwaerepe.
Dee tentoeënstéleeng zal begine n oep den 8ste séptémber (ne zoaterdag) as de Damse Fieëste n oit un startbloke scheete. Dernoa zal eederieën ze groatis verneet stieëndoeëd kune gon bezichtege (da d éme ze mai toch waisgemokt).

Zau w Albèèr II meschin oek van de partai zén ? Worschainlek ni, want dieë n ei naa wél aender zerege raungd zene kuineengleke kop !